Dù AI có thể phân tích các mẫu thống kê để tạo ra văn bản giống với văn học, nhưng nó thiếu đi ý thức và kinh nghiệm sống – điều cần thiết để tạo ra những tác phẩm nghệ thuật có chiều sâu cảm xúc và trí tuệ.
Máy tính không thể thực sự mô phỏng được tính nhân văn trong văn học
“Một tiếng thở dài nghẹn lại trong cổ họng, phổi như đông cứng. Hơn 300 trang sách đã trôi qua cùng với nhân vật chính, và giờ đây tất cả đang đứng trên bờ vực mong manh. Ngón tay bạn bấm vào lòng bàn tay ướt đẫm mồ hôi. Đừng để cô ấy gục ngã sau chặng đường dài như thế! Cô ấy không chỉ là nhân vật chính – cô ấy là người bạn tâm giao của bạn. Bạn đã dõi theo từng bước đi của cô ấy dưới ánh trăng, hân hoan khi cô ấy vươn lên và giận dữ khi kẻ thù tấn công. Cái tên quen thuộc của cô ấy gợi lên trong bạn nỗi đau, niềm vui và cả sự phẫn nộ. Qua những đêm mất ngủ, cô ấy đã trở nên thật sự như một người bạn thân. Nước mắt làm nhòe những dòng chữ cuối cùng của cao trào câu chuyện. Không thể như thế này, không thể sau tất cả những gì cô ấy đã chịu đựng…”
Câu chuyện trên minh họa sự tương tác của độc giả với nhân vật hư cấu trong tiểu thuyết, cách mà một nhân vật văn học, qua việc tạo ra sự kết nối cảm xúc sâu sắc với độc giả, có thể trở nên sống động như một người bạn thân thiết. Những phản ứng cảm xúc như lo lắng, đau buồn và hy vọng, được hình thành từ sự thấu hiểu sâu sắc, kinh nghiệm sống và sự đồng cảm, những yếu tố mà chỉ con người mới có thể cung cấp.
Làm thế nào để một tác giả có thể tạo ra những nhân vật hư cấu chân thật đến mức họ gợi lên những cảm xúc mạnh mẽ như vậy ở độc giả? Khi trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng phát triển, liệu các thuật toán có thể mô phỏng được sự đồng cảm và trực giác của con người để kể những câu chuyện lay động lòng người như vậy không?
Mặc dù AI có thể phân tích các mẫu thống kê để tạo ra văn bản giống với văn học, nó thiếu đi ý thức và kinh nghiệm sống, điều cần thiết để tạo ra những tác phẩm nghệ thuật có chiều sâu cảm xúc và trí tuệ. Các chuyên gia lập luận rằng, AI chỉ có thể bắt chước các hình thức và cấu trúc bề ngoài của văn học mà không thể nắm bắt được bản chất cốt lõi làm cho nghệ thuật trở nên xúc động.
Ngược lại, những người ủng hộ AI tin rằng với dữ liệu đủ lớn và sức mạnh xử lý mạnh mẽ, AI có thể mô hình hóa cảm xúc con người với độ chính xác ngày càng cao. Các mạng nơ-ron được đào tạo trên cơ sở dữ liệu khổng lồ về văn học cổ điển, tiểu sử và sách tâm lý học có thể dần dần hấp thụ sự phức tạp của các nhân vật hư cấu. Tuy nhiên, việc này chỉ dừng lại ở mức mô phỏng, không phải trải nghiệm thực sự.
Khoảng cách giữa chiều sâu cảm xúc của con người và máy móc
Cảm xúc con người không chỉ bắt nguồn từ các phản ứng sinh lý mà còn được định hình bởi lịch sử cá nhân, ký ức và trải nghiệm văn hóa chung. Nhịp tim đập nhanh khi đối mặt với nguy hiểm, cảm giác ấm áp khi ngượng ngùng, và nước mắt khi buồn bã là những phản ứng sinh học mà AI, không có cơ thể hoặc hệ thần kinh, không thể trải nghiệm. Thêm vào đó, ký ức cá nhân và các chi tiết cảm giác như mùi cỏ mới cắt hay âm thanh của một bài hát cũng góp phần tạo nên các thế giới chủ quan, phức tạp trong mỗi con người mà AI khó có thể tái tạo.
Hơn nữa, cảm xúc của con người còn được khắc sâu trong văn hóa và nhân loại chung. Những trải nghiệm phổ quát như mất mát, tình yêu đầu đời và niềm vui khi ôm con đầu lòng kết nối chúng ta với nhau. AI không có sự kết nối nội tại này, không thừa hưởng những giấc mơ, nhu cầu và nguồn cảm hứng của nhân loại qua nhiều thế kỷ nghệ thuật và kể chuyện. Điều này làm cho văn học có tính cộng hưởng cảm xúc, điều mà AI không thể đạt được.
Mặc dù các nhân vật hư cấu của AI có thể trải qua những cảm xúc như tình yêu, giận dữ và vui mừng, nhưng tất cả đều được tạo ra một cách toán học, thiếu đi bản chất thực sự. Dù đúng về mặt kỹ thuật, những cảm xúc này vẫn thiếu đi yếu tố cộng hưởng mà chỉ có thể xuất hiện khi tác giả hiểu sâu sắc về trải nghiệm con người.
Trong tương lai xa, AI có thể mô phỏng cảm xúc và nội tâm con người tốt đến mức độc giả có thể đắm chìm trong các tác phẩm của AI như với văn học con người. Tuy nhiên, sẽ luôn tồn tại một khoảng cách giữa chiều sâu cảm xúc của các tác giả con người và máy móc, vì AI không có trải nghiệm sống và thế giới nội tâm. Sự đồng cảm và kết nối cảm xúc mà chúng ta có với văn học con người bắt nguồn từ chính nhân tính của các tác giả, điều mà AI không thể đạt được.
Mặc dù AI có thể mô phỏng cảm xúc và sáng tạo, nhưng không thể thay thế được bản chất của việc sống và cảm nhận. Trái tim con người, với tất cả sự mong manh và khiếm khuyết, vẫn là nguồn cảm hứng bất tận. AI không thể thay thế sự kiên cường của tâm hồn con người trong việc mơ ước và sáng tạo ngay cả trong những thời điểm tăm tối nhất. Khi văn học của con người vang vọng trong tâm hồn chúng ta, đó là minh chứng cho sự chiến thắng của tinh thần con người trước máy móc.
Chính sự khác biệt giữa AI và con người thúc đẩy chúng ta mở rộng lòng trắc ẩn và trí tưởng tượng, làm sâu sắc thêm mối liên kết với bản thân và nhân loại.
VLAB Innovation lược dịch theo Kadaxis.com
