Sứ mệnh của một dân tộc
Nếu Mỹ là “đất nước mang linh hồn của một nhà thờ” với hàm ý “tính Mỹ” đã tạo nên một thứ tôn giáo của riêng đất nước này thì Israel được xem là một quốc gia mang linh hồn của một hội đường, nơi truyền thống tiên tri của người Do Thái – dù vô tình hay hữu ý – đã tạo nên cả một văn hóa đổi mới đáng kinh ngạc, phần lớn được tiến hành nhằm giải quyết những vấn đề nổi cộm nhất của thế giới.
Theo truyền thống Do Thái giáo, khi ‘Thiên Chúa sáng tạo trời đất, Người đã ban hơi thở của mình để tạo nên những điều kỳ diệu cho thế giới. Và khi Chúa phán: “Hãy có ánh sáng”, Người liền đưa xuống Trái đất mười chiếc bình với hào quang rực rỡ để thắp sáng bóng tối mà Người tạo ra. Giá như những chiếc bình ấy vẫn được giữ nguyên vẹn thì thế giới này sẽ là một nơi hoàn hảo. Nhưng quyền năng của Chúa lại quá mạnh mẽ khiến chúng vỡ tan và các đốm sáng phân tán ra khắp nhân gian. Trong số đó, một phần lớn đã rơi xuống vùng lãnh thổ Israel. Và như Do Thái giáo lập luận, với tư cách con người, mục đích của chúng ta là phải gom nhặt được càng nhiều càng tốt những tia sáng đó để khôi phục những chiếc bình của Chúa và biến thế giới thành một nơi tốt đẹp hơn.
Một bộ phận lớn người dân Israel ngày càng tin rằng mục tiêu ấy có thể đạt được bằng cách sử dụng công nghệ và cải tiến để sửa chữa thế giới. Nếu người bị liệt có thể bước đi trở lại, có lẽ sẽ không còn ai phải ngồi xe lăn. Nếu một người đang đói có miếng ăn thì chúng ta có thể giải quyết nạn đói trên toàn thế giới.
Sự bắt chước đầy tính sáng tạo
Hầu hết những phát minh vĩ đại nhất của loài người đều chỉ là việc cải tiến những cái có sẵn. Cải tiến ở đây mang ý nghĩa là dùng những cái có sẵn và tìm cách làm cho chúng đơn giản hơn, dễ sử dụng hơn và hiệu quả hơn.
Thế giới đã dùng băng dính gần 70 năm nay nhưng chỉ khoảng một thập kỷ trở lại đây người ta mới để ý thấy một điều mà chúng ta cho là hiển nhiên: Tất cả các loại băng dán đều cùng một màu da kem! Trong suốt sáu mươi năm trước đó, tất cả mọi người không cần biết màu da gì, đều sử dụng chiếc băng dán có màu tiêu chuẩn đó và chấp nhận nó như một thực tế. Phải mất sáu mươi năm người ta mới đặt ra câu hỏi “Sao không làm băng dán màu tối hơn cho những người da tối” và vì thế chỉ trong một thập kỷ trở lại đây các công ty mới bắt đầu cải thiện quan niệm về chiếc băng dính và sản xuất những loại băng có nhiều màu sắc hơn. Mất những 60 năm!
Người Do Thái đã phát triển một thứ bản năng sinh tồn đòi hỏi họ phải để ý rất kỹ đến sự thay đổi không ngừng của hoàn cảnh xung quanh mình, khả năng thích ứng với những thay đổi này và một nguyên tắc căn bản đó là không được coi bất cứ điều gì là hiển nhiên. Người Do Thái luôn cố gắng giữ một bộ óc cởi mở. Sự cởi mở này cho họ một hiểu biết quan trọng – không việc gì phải phát minh ra một loại bánh xe khác mà cứ sử dụng cái đã có sẵn theo cách phù hợp với nhu cầu của mình nhất. Tất nhiên nhiều người Do Thái đã có những ý tưởng tác động đến toàn nhân loại nhưng họ cũng đủ khôn ngoan để tiếp thu những tinh hoa của các nền văn hóa và những con người sống quanh họ để đáp ứng nhu cầu của mình. Ở một khía cạnh nào đó, họ là những người bắt chước có sáng tạo vĩ đại nhất. Họ áp dụng có hiệu quả một thứ đã có sẵn để phù hợp với nhu cầu của mình và cải tiến thứ đó. Một tấm đệm chỉ là một chiếc chiếu được cải tiến. Một chiếc ô tô chỉ là một chiếc xe ngựa tinh vi!
Người Do Thái đã học cách cày cuốc và xây nhà từ người Canaanite và họ cũng vận dụng những điều luật liên quan đến việc bán và cho thuê đất. Nói tóm lại hầu hết các luật lệ của nền văn minh đều được tiếp thu từ người Canaatine.
Ngôn ngữ Do thái cả viết và nói đều là sự cải tiến của tiếng Aramaic của người Syri và ngôn ngữ của người Canaatine. Rất nhiều từ được lấy từ tiếng Ả Rập và Ba Tư.
Người Do Thái tiếp nhận những điều họ thấy xung quanh mình và biến đổi chúng cho phù hợp với thế giới của họ. Don McLean đã lấy ý tưởng từ một bức tranh tuyệt vời, kiệt tác của một họa sĩ vĩ đại và biến nó thành một phần trong thế giới của mình – ông đã chuyển nó thành một bài hát có tên là “Vincent…Vincent Van Gogh”
Một số nghiên cứu gần đây cũng cho thấy người Babylon mới là những người nghĩ ra ý tưởng về ngày Sabbath nhưng chính người Do Thái lại là những người đem đến cho nó sức sống và một linh hồn. Đây là một sự bắt chước thành công đến mức không còn dấu vết gì của phiên bản Babylon nữa!
Ai nghĩ ra đầu tiên không quan trọng, người chiến thắng là người thực hiện ý tưởng đó tốt nhất. Và đó chính là điều người Do Thái muốn làm. Cho dù họ đi đến đâu và trong thời đại nào đi chăng nữa, họ vẫn luôn giữ một đầu óc cởi mở để có thể nhìn ra lợi thế của tất cả những điều họ thấy. Bất cứ điều gì lôi cuốn họ, họ đều tiếp thu, bắt đầu từ những thứ đơn giản, nhỏ nhặt nhất như quần áo, đồ đạc, món ăn đến những quan điểm về trí tuệ của những nền văn hóa khác.
Một cái đầu cởi mở giúp tiết kiệm thời gian, tiền bạc và công sức. Người ta chẳng cần phải đi đâu xa để tìm kiếm những ý tưởng mới, chỉ cần cúi xuống, nhìn bên dưới những cái có sẵn và cố gắng cải tiến, nâng cấp nó hoặc sử dụng nó theo những cách khác. Đấy cũng là cách mà người Do Thái áp dụng trong việc nâng cấp, cải tiến các phát minh của nhân loại.
VLAB lược dịch và tổng hợp
Làm thế nào để hiểu và cảm nhận một cách sâu sắc và trực tiếp trí tuệ và sự nhạy bén của người Do Thái? Điều gì đã làm nên bản năng sinh tồn kỳ diệu của dân tộc Do Thái? Những điều này sẽ được Cựu Thủ tướng Israel Ehud Barak, người được mệnh danh người chiến binh vĩ đại của đất nước Israel, chia sẻ trong chuỗi sự kiện Đối thoại cùng các nhà Lãnh đạo hàng đầu thế giới, ngày 16 tháng 8 năm 2022 tại Nhà Hát Lớn Hà Nội với chủ đề “Một ngày với Cựu thủ tướng Israel Ehud Barak: Tầm nhìn và Vận hội Việt nam trong Kỷ nguyên khai sáng toàn cầu”. Sự kiện do Báo VietNamNet; VLAB Innovation, đại diện của Diễn đàn toàn cầu Boston và Viện Michael Dukakis về Lãnh đạo và Đổi mới – Sáng tạo tại Việt Nam tổ chức.
